Verslag n.a.v. lezing ‘Stinzenplanten en voorjaarsbloeiers’ door Jos Ketelaar op 25 november 2019

Nadat Margriet 6 nieuwe leden bij onze tuinclub persoonlijk welkom heeft geheten, geeft ze het woord aan onze spreker van vanavond Jos Ketelaar.

Als dan op één van de eerste van de vele dia’s die Jos ons vanavond laat zien enkele ransuilen staan gaan hier en daar toch de wenkbrauwen even omhoog.……….… Toch is dit niet zo heel vreemd als het lijkt bij een lezing over stinzenplanten en voorjaarsbloeiers.

Er is namelijk wel degelijk een link. Evenals stinzenplanten zijn (rans)uilen echte ‘vroege vogels’ die al heel vroeg met broeden beginnen. Stinzenplanten zijn de plantjes die in het voorjaar als allereerste hun kopjes boven de grond steken.

Sneeuwklokje
Het kan ook haast niet anders of het overbekende sneeuwklokje (Galanthus) bijt de spits af.
De meest voorkomende soorten in onze tuinen zijn het gewone sneeuwklokje (G. nivalis) en het grote sneeuwklokje (G. elwesii). Bij zachte winters begint de laatste al in december te bloeien.
Maar deze 2 zijn niet de enige in hun soort; er zijn wel 19 soorten bekend  en meer dan 500 cultivars. Deze vele ‘afwijkingen’ zorgen er volgens Jos ook voor dat er ‘afwijkingen in de  prijs’ zijn gekomen. Door de echte Galanthofielen worden namelijk met gemak  bedragen van rond de 200 euro voor één enkel bolletje betaald……..

Er bestaat trouwens ook een dubbelbloemig sneeuwklokje (G. nivalis ’Flore Pleno’). U hoeft niet ver van huis te gaan om deze schoonheid in het vroege voorjaar eens te bewonderen. Op de foto hiernaast, genomen tijdens onze sneeuwklokjeswandeling dit voorjaar in Nederhemert gaan enkele leden van de tuinclub er voor door de knieën.
Deze dubbele sneeuwklokjes kunnen zich niet meer via zaad vermeerderen; de bloemen zijn steriel geworden. Dit is overigens meestal zo bij dubbelbloemigen.

Wilt u echt heel veel verschillende soorten eens van dichtbij bekijken, dan kunt u terecht bij An Fallinger in Dordrecht. Zij is Nationale Collectiehouder sneeuwklokjes in Nederland en heeft in de loop der jaren een enorme verzameling aangelegd. Haar open dagen trekken niet alleen veel binnenlandse- , maar ook buitenlandse bezoekers.

Winterakoniet
Het sneeuwklokje wordt al snel gevolgd door de winterakoniet (Eranthis hyemalis) met zijn  prachtige gele bloemen, die het ook uitstekend doet op de wat zwaardere grond. Als het regent of bewolkt is blijven de bloemen gesloten, het zijn tenslotte echte zonaanbidders. De kroonbladeren zijn vervormd tot kleine honingbakjes die honing afscheiden. Ook dit knolgewasje wordt dus druk bezocht door hongerige hommels, bijen en andere insecten. Ook handig, want zo zorgen ze tevens voor de bestuiving. De zaadjes van de winterakoniet worden ook door mieren meegenomen naar hun nest en zo verder verspreid. De mieren doen dat overigens niet geheel belangeloos: aan de zaden hangt namelijk een mierenbroodje: een pakketje met wat extra voeding dat door mieren wordt gegeten. Wilt u dit gewasje opkweken laat de knolletjes dan eerst 24 uur in lauwwarm water weken.

Lenteklokje
Het lenteklokje (Leucojum vernum) is de tegenhanger van het sneeuwklokje, en wordt hier ook weleens mee verward. Deze verwarring is ook wel begrijpelijk, want de bloei van beide plantjes overlapt elkaar.
Toch zijn er duidelijke verschillen. Het blad van het lenteklokje is glimmend donkergroen, en de bloemen hebben een wat ‘vierkantere’ uitstraling met groene tot gele puntjes op de bloembladeren.
Bovendien is het plantje volgens Jos vele malen moeilijker in de omgang dan het sneeuwklokje. Jos vindt dat uw kans op succes wordt vergroot ‘door het plantje in ieder geval vroeg in de herfst planten, vervolgens een kaarsje op te steken en af te wachten’.
Blijkbaar kan het plantje ook weleens een jaar overslaan. In ieder geval moet het lenteklokje in vochthoudende grond staan.

Lenteroos en kerstroos
Voor een waar kleurenspektakel in het vroege voorjaar kan de lenteroos (Helleborus orientalis) zorgen. Niet alleen vanwege het ongebruikelijke tijdstip – vaak verschijnen de bloemen al eind januari – maar ook door de prachtig gekleurde bloemen en de uitzonderlijk lange bloei tot diep in de lente.

De plant houdt van vruchtbare, goed doorlatende grond met wat kalk. Het kan geen kwaad  rond december, zo vlak voor de bloei, de plant wat compost of organische mest te geven. De lenteroos verbergt zijn bloemen een beetje, maar door de oude bladeren tijdig weg te knippen kunt u straks beter van de bloemen genieten; u geeft bovendien ziektes minder kans. Deze afgeknipte bladeren niet op de composthoop gooien! Let op: onder andere bij de H. argutifolia moet u de bladeren juist laten staan.

De H. orientalis behoort tot het geslacht nieskruid waartoe ook de kerstroos (H. niger) behoort. Deze H. niger bloeit rond de kerst en altijd alleen met witte bloemen.

Krokus
Een bolgewasje dat iedereen wel kent is de boerenkrokus (Crocus tommasinianus). De bloei die eind februari begint kan voor een ware kleurexplosie zorgen. Als het om grondsoort gaat is de boerenkrokus niet kieskeurig; ook op zandgrond doet ie het uitstekend, en verwildert goed. Op de fot hiernaast ziet u een triootje van de boerenkrokus, winterakoniet en een enkel sneeuwklokje. Locatie: Nederhemert.

De bonte krokus (C. vernus) zaait zich op zandgrond minder goed uit.
Na een regenbui hangen helaas alle bloempjes treurig naar beneden; toch mag dit de pret niet drukken. Op buitenplaatsen, zoals bijvoorbeeld  Slot Zuylen bij Utrecht zorgen ze voor een prachtig plaatje.

Herfsttijloos
Herfsttijloos (Colchicum) met krokusachtige bloemen, is bij velen vooral bekend van de bloei in de herfst. Maar dit bolgewasje kan ook in het voorjaar al bloeien: de C. hungaricum bijvoorbeeld kan al vanaf januari bloeien. Het voordeel van dit plantje is dat hij repeteert: d.w.z. er verschijnen steeds nieuwe bloempjes. Na een regenbui kan er zo – in tegenstelling tot bij de krokus  – weer een nieuwe frisse bloem tevoorschijn komen.

Wolbol
Het bolgewasje wolbol, (Bulbocodium vernum) ook wel de rode krokus genoemd is familie van herfsttijloos en bloeit ongeveer van maart tot april met zacht lila bloemen zonder steel, zodat de bloemen op de grond lijken te staan. Na de bloemen verschijnen de blaadjes pas. Deze plantjes kunnen in gras verwilderen op voorwaarde dat het gras niet te lang is.

Bos- en oosterse anemoon
Een prachtige stinzenplant die het goed doet  onder bladverliezende bomen en struiken is de witte bosanemoon (Anemone nemorosa) Dit plantje – de naam zegt het al – verlangt een humeuze en wat luchtige bodem. Vaste kleigrond kunt u dan ook beter eerst wat losmaken door er houtsnippers, bladaarde of compost door te mengen. Het eerste jaar is de bloei van de bosanemoon meestal wat teleurstellend, maar als ze op de goede plek staan en op stoom zijn gekomen, vormen ze via wortelstokken al na twee jaar een mooi aaneengesloten plantendek.
Het is net of het plantje een ingebouwde klok heeft: aan het eind van de dag gaan alle bloempjes dicht. De hoogte is ongeveer 5 tot 10 cm, de bloeitijd  van maart tot en met mei.
De  A. nemorosa ‘Vestal’ is een prachtig gevuld exemplaar dat zich uitsluitend vermeerderd via wortelstokjes en niet via zaad. Dit plantje begint pas te bloeien als het wilde broertje bijna is uitgebloeid.
Dan is er nog  een gele bosanemoon (A. ranunculoides), die gelijktijdig met de witte bloeit maar iets hoger is, namelijk 15 tot 25 cm. Ook dit plantje kan, als ie het naar z’n zin heeft hele tapijten vormen.

We sluiten de anemonen af met de oosterse anemoon (A. blanda). Deze anemoon bloeit in de periode maart – april met paarsblauwe bloemen. De hoogte is ongeveer 10 tot 20 cm.

In totaal zijn er ongeveer 120 soorten anemonen, waarvan er drie in Nederland en België in het wild voorkomen: de witte – en de gele bosanemoon en de blauwe anemoon. Dat u het maar even weet.

Holwortel en vingerhelmbloem
Een plantje dat makkelijk voor verwarring kan zorgen is de Corydalis.
De holwortel (C. cava, of  C. bulbosa) wordt vaak verward met de vingerhelmbloem (C. solida). Beide soorten bloeien volop van ongeveer maart tot april en worden  in het vroege voorjaar druk bezocht door hongerige bijen, hommels en andere insecten. De vingerhelmbloem kan snel verwilderen; de holwortel is wat beheerster. Ze zaaien zich allebei o.a. uit met behulp van mierenbroodjes.

Toch zijn er verschillen. De holwortel is beduidend groter dan de vingerhelmbloem en ook de knol is anders: deze is zoals het woord al aangeeft hol. Verder is de holwortel van de vingerhelmbloem te onderscheiden door de gaafrandige, spitse schutblaadjes van de bloemen; bij de vingerhelmbloem zijn deze handvormig ingesneden. De naam van deze plant is dus een verwijzing naar de schutblaadjes.

De holwortel bloeit met licht paarsrode tot witte bloemen. De kleur van  de bladeren en stengel is blauwachtig.
De vingerhelmbloem, ook wel bekend onder de namen vogeltje-op-de-kruk of voorjaarshelmbloem, is er in vele variëteiten met even zoveel kleuren. Op de foto hiernaast kunt u zien hoe in het voorjaar o,a. bijen zich aan de vingerhelmbloem te goed doen.

Blauwe druifje
En wie kent niet het oude vertrouwde blauwe druifje (Muscari). Dit bolplantje, familie van de hyacint, komt al in de herfst met het blad boven de grond, terwijl de bloeitijd van maart tot en met mei is. Het blauwe druifje komt het beste tot zijn recht in groepjes. Dit geldt overigens voor veel stinzenplantjes.
Muscari omvat allang niet meer alleen het blauwe druifje van vroeger. Tegenwoordig zijn ze er in de kleuren wit, geel, van lichtblauw tot donkerblauw, paars en zelfs roze!

Erg leuk zijn de kaboutermusjes; ze verschillen niet zoveel van de gewone blauwe druifjes, alleen hebben ze twee kleuren blauw: onder donkerblauw en boven een ‘mutsje’ van lichtblauwe druifjes.

Ook de kuifhyacint (M. comosum) mag er zijn. Dit plantje heeft een opvallende paarse kuif. Bloeit in het late voorjaar.

Oosterse-  en vroege sterhyacint
De Oosterse sterhyacint (Scilla siberica), presteert het om in maart en april grote stukken van de  bodem  helemaal blauw te kleuren. Dit bolgewasje kan zich namelijk spectaculair uitbreiden en is een ideaal plantje voor verwildering op zonnige tot half beschaduwde plaatsen onder bladverliezende bomen of in het gazon. Doet het goed op matig voedselrijke grond met voldoende vocht en een goede afwatering. Trekt uiteraard ook veel bijen, hommels en andere insecten aan.
De S. siberica heeft knikkende bloemen, dwz. de bloemen kijken naar beneden, en de  S. siberica kan twee, drie of vier bladeren hebben.

We vertellen u dit omdat het plantje sterk lijkt op de vroege sterhyacint (S. bifolia). Bij de vroege sterhyacint echter kijken de bloemen omhoog, en dit plantje heeft ‘slechts’ twee bladeren. Tenslotte heeft de S. bifolia iets meer body dan de S. siberica.

Sneeuwroem
Sneeuwroem (Chionodoxa), een vrolijke bolgewasje dat zich enthousiast uitzaait; heeft geen problemen met een droog voorjaar. Het is ook één van de eerste bloeiers die in februari uw tuin blauw kan kleuren. Zeker grote groepen zorgen voor een mooi effect.
Chionodoxa lijkt van een afstandje veel op Scilla, maar van dichtbij kunt u zien dat de bloemen iets anders zijn opgebouwd: de meeldraden en buitenste bloembladeren verschillen.

Dwergiris
Ook een vroege vogel is de dwergiris (Iris reticulata), die al in februari-maart bloeit met helderblauwe bloemen. Jammer dat ook hier een flinke plensbui al funest is en er weinig van de mooie bloempjes overblijft.
Dit bolgewasje is in veel variëteiten te koop. Op het moment van de bloei is het plantje zo’n 10 tot 15 cm hoog.  Na de bloei groeit het blad uit tot stijve, weinig sierlijke priemen.  Zorg er dan ook voor dat het plantje tussen andere planten staat die vanaf maart – april dit blad wat kunnen camoufleren. De bollen kunnen gesplitst worden van juli tot september, maar nieuwe bollen hebben een paar jaar nodig om in bloei te komen. U doet er dan ook goed aan, door regelmatig wat bolletjes bij te planten er voor te zorgen dat het irisje niet langzaam maar zeker uit uw tuin verdwijnt.
Dit irisje combineert prachtig met het narcisje Narcissus ‘Tête-à-Tête’.

Leverbloempje
Een echte beauty is het leverbloempje (Anemone hepatica), een plantje uit de ranonkelfamilie. De naam is ontleend aan de omtrek van de bladeren, die de vorm van een lever hebben. In de periode maart-april verschijnen 10 tot 15 cm hoge blauwe, roze of witte alleenstaande bloempjes. Vooral de meeldraadjes van dit plantje zijn prachtig om te zien. De bloempjes sluiten ‘s avonds en bij regen.
Een plaatsje in de halfschaduw tot schaduw en een kalkrijke maar matig voedselrijke bodem wordt zeer op prijs gesteld. Dit plantje woekert niet of nauwelijks. Sterker nog, Jos weet te vertellen: ‘hij doet ’t of hij doet ’t niet’.

Ruitanemoon
En dan een relatief onbekend plantje, maar een ‘must have’ voor de fijnproever: de ruitanemoon (Anemonella thalictroides). Dit mooie knolgewasje heeft inderdaad veel weg van een kleine ruit (Thaictrum). Het geslacht bestaat maar uit 1 soort en groeit van nature in de bossen van oostelijk Noord-Amerika. Het plantje staat dan ook het liefst in de schaduw of halfschaduw in lekkere rulle bladaarde. Pas op voor teveel vocht in de winter, want dit is vaak funest. Zorg ervoor dat de plek niet later in de zomer overwoekerd wordt door andere planten. Dit kan makkelijk gebeuren want het plantje trekt zich in de zomer terug.
Er bestaan veel variëteiten. Dat het echt een plantje voor de liefhebber is blijkt ook wel uit de prijs; zeker de dubbelbloemigen die er – eerlijk is eerlijk – formidabel uitzien, kosten al gauw  in de dubbele cijfers. Maar voor dat geld bloeien ze minstens 2 maanden. Een hele opluchting moet het voor Jos zijn dat dit plantje goed tegen een regenbui kan.
Op de foto hiernaast ziet u de A. thalictroides ‘Semipl.’

Voor het volgende plantje moet u in het voorjaar even geduld hebben.

Boshyacint en Spaanse hyacint
De wilde hyacint of boshyacint (Hyacinthoides non-scripta, ook wel Scilla non-scripta, zie foto) komt ‘pas’ in april – mei op stoom, maar kleurt dan ook bijvoorbeeld de grond van het Hallerbos (net onder Brussel) prachtig blauw. Op het Europese vasteland is het plantje wegens de ontbossing een zeldzame verschijning geworden, maar in Engeland komt het plantje nog veel in het wild voor: ruim driekwart van alle wilde ‘bluebells’ groeien daar.

De wilde hyacint verschilt van de uitheemse Spaanse hyacint (H. hispanica) doordat de bloemen van de wilde hyacint smaller zijn, en hun kelkslippen duidelijk zijn teruggeslagen. Ook helt de bloemtros  bij de wilde hyacint duidelijk naar één kant over en bij warm weer geuren de bloemen heerlijk. Tenslotte is het blad van de wilde hyacint smal, hoogstens 1½ cm breed, en het stuifmeel  roomwit.
De Spaanse hyacint wordt vaker in tuinen aangeplant dan de boshyacint, niet zozeer omdat ie mooier is (de plant is robuuster en eigenlijk minder elegant), maar omdat ie veel makkelijker is. Bovendien kunt kiezen uit de kleuren blauw, wit en roze. De bolletjes zijn een soort aardappeltjes. Het maakt niet uit hoe u ze in de grond stopt – op z’n kop of niet – de bol komt altijd wel op.

Het kan natuurlijk niet uitblijven dat er kruisingen ontstaan tussen beide soorten. Die ‘kruishyacint’ of H. x massartiana heeft de kenmerken van beide.
Omdat de Spaanse – en de kruishyacint makkelijk verwilderen, zullen ze waarschijnlijk op den duur – helaas – in het wild het elegante, heerlijk geurende boshyacintje verdringen.

Daslook
Daslook (Allium ursinum) is een plant uit de lookfamilie die meestal in kleinere of grotere groepen groeit. De bloemen, losse bolvormige schermen, bloeien van april tot juni, soms juli. De plant wordt ongeveer 30 tot 40 cm hoog. Na  de bloei kunt u volgens Jos het beste met de heggenschaar korte metten maken met de uitgebloeide bloemen. Doet u dat niet dan loopt u het ‘risico’ dat deze plant, zeker op kleigrond, zich spectaculair ontwikkelt. Op zandgrond valt dat wel mee. Na juli verdwijnt het bovengrondse deel van de plant volledig.

De plant staat ook bekend om zijn medicinale werking, en in het voorjaar bijvoorbeeld smaken de jonge, verse bladeren ook nog eens heerlijk in allerlei gerechten.

Kievietsbloem
Een prachtig bolgewasje is de kievitsbloem (Fritillaria meleagris). Fritilus is latijn voor dobbelbeker. De bloem heeft paarse (soms wit) geblokte bloemblaadjes. De vierkante patronen op deze blaadjes lijken op de oude Romeinse dobbelbeker die  kleine ruitvormige openingen had.
Hoewel het zich uitstekend voor verwildering leent,  is dit stinzenplantje in Nederland in het wild erg zeldzaam. Ongeveer tachtig procent van onze wilde kievitsbloemen staat langs de oevers van de Overijsselse Vecht en het Zwarte Water bij Zwolle.

Het is een plantje uit de leliefamilie (Liliaceae), en net als bij alle lelies is het  bolletje opgebouwd uit schubjes en gevoelig voor indrogen. Zijn de schubjes teveel ingedroogd, dan is de kracht weg en heeft het weinig zin meer om de bolletjes nog te planten. Volgens Jos mag u voor het planten het bolletje in geen geval  voorweken, want dit vergroot dan weer de kans op verrotting.
Het plantje vormt zaaddozen met relatief grote platte zaden. In de natuur duurt het wel acht jaar voor het plantje gaat bloeien. Bij ons in de tuin gaat het gelukkig een stuk sneller en moet u rekenen op een jaar of 3.
Behalve via zaaddozen vermeerdert de kievitsbloem zich (uiteraard) ook door verklistering. Van bollenhandelaar Arie Nijssen heeft Jos de tip gekregen de bol diep te planten ‘het kan niet diep genoeg’. Doet u dat niet dan loopt u het risico dat de bol nogal sterk gaat verklisteren: u krijgt dan allemaal jonkies  die ‘never nooit’ gaan bloeien .

Jos heeft zijn kievietsbloemen langs zijn vijver staan in een turfrand.
Ook onze Riek heeft haar kievietsbloemen langs de rand van haar vijver in de halfschaduw staan; zoals u op deze foto kunt zien staan ze er in het voorjaar prachtig bij.

Bostulpje
Zelfs wie eigenlijk niet van tulpen houdt, maakt voor het geurige bostulpje (Tulipa sylvestris) vaak een uitzondering. Dit bolgewasje is de enige tulpensoort die in Nederland in het wild voorkomt. In tegenstelling tot de bekende ‘saaie in-’t-gelid-staande Tulpen uit Amsterdam’ doet dit tulpje eerder denken aan een ‘gezellige spring- in -‘t- veld’.
De bloeit valt wat laat, in de tweede helft van mei met één of twee gele bloemen. U doet dit tulpje een plezier met humusrijke, enigszins vochtige grond. Als de bloei terugloop kunt u de grond wat bewerken door middel van spitten.

Hoewel prima geschikt voor verwildering, heeft het tulpje liever niet teveel concurrentie van grassen en andere planten en staat graag in de zon of half-schaduw.
Volgens Jos is het trouwens niet slecht ‘als u 1 van de 10 bolletjes in bloei krijgt’. Hij heeft de ervaring dat het meer blad dan bloem is . Dit heeft zoals u nu inmiddels weet te maken met de mate van verklisteren. Wilt u het toch proberen dan doet u er goed aan om groots in te slaan.

Narcis
Wat veel mensen niet weten is dat de wilde narcis (Narcissus pseudonarcissus subsp. pseudonarcissus) van oorsprong een inheemse plant is. Dit in tegenstelling tot veel andere stinsenplanten die ooit zijn ingevoerd.
Oorspronkelijk komt dit bolgewasje voor in weilanden, bossen en op rotsige plaatsen, maar het zal u niet verbazen dat dit plantje in Nederland op de Rode Lijst staat als zeer zeldzaam en sterk afgenomen is.
De plant wordt echter ook volop gekweekt. De trompetnarcis is hiervan misschien wel de bekendste kweekvariant. De gekweekte vorm wordt inmiddels in het wild  aangetroffen.
Narcissen zullen zich niet sterk uitbreiden in uw tuin. Dit komt onder meer doordat de narcis jaarlijks niet zo veel nieuwe bolletjes maakt (verklistert) als de tulp. Bij de narcis groeien er geleidelijk wat nieuwe bollen naast de oude narcissenbol. Als het aantal en de maat van de bollen dat bij elkaar staat te groot wordt, gaan de planten met elkaar concurreren om licht en voedingsstoffen. Daardoor kan de bloei minder worden. In dat geval kunt u de bollen ‘s zomers een keer opgraven, van elkaar losmaken en wat ruimer weer uitplanten. Dan kunt u er weer een aantal seizoenen van genieten.

Jos heeft zijn hart verloren aan de dichtersnarcis of witte narcis (Narcissus poeticus). Als bijna alle narcissen zijn uitgebloeid, kunt u gaan genieten van de fris geurende bloemetjes van dit narcisje, dat bloeit van april tot juni. De bekende grote gele narcissen (Narcissus ‘Carlton’) stinken volgens Jos  juist nogal. Het plantje is makkelijk te kweken maar bloeit het ene jaar spontaner dan het andere jaar. U doet hem geen plezier met een te droge standplaats.

Tenslotte is het vrij onbekende hoepelroknarcisje (Narcissus bulbocodium) ook een ideale narcis voor verwildering op warme zonnige plekken. Dit hoepelroknarcisje heeft een opvallende schuin naar boven wijzende smalle trompet en bloeit vroeg in het voorjaar.

Knikkende – en gewoon vogelmelk
Eén van de mooiere bolgewasjes vindt Jos het knikkende vogelmelk (Ornithogalum nutans). Het is een dankbaar en sterk plantje dat graag op humusrijke, wat vochtige grond staat. Het plantje kan wat schaduw hebben en doet het goed als onderbegroeiing bij struiken op halfopen plaatsen, waar het van april tot mei bloeit. De bloemen hangen in een trosvorm aan een lange stengel zijwaarts of omlaag.

Dit plantje moet u ook weer niet verwarren met de gewone vogelmelk (Ornithogalum umbellatum), die vaker voorkomt dan het knikkende vogelmelk. Hier staan de bloemen juist naar boven toe open. Het blad komt voor de winter al boven de grond, sterft vervolgens af en dan pas begint de plant te bloeien.

Pinksterbloem
Een andere voorjaarplant die we gelukkig ook steeds meer zien in plantsoenen, is de pinksterbloem (Cardamine pratensis). Dit komt omdat er – bewust – later wordt gemaaid. Een heel goede zaak: de pinksterbloem en  het oranjetipje zijn namelijk een bekende combinatie. De pinksterbloem is dan ook een belangrijke voedselplant voor de rupsen van oranjetipjes. Ze eten niet de hele plant, maar zijn gespecialiseerd op het zaad. Vrouwtjes zetten hun eitjes af op planten die nog geen zaad hebben, maar wel veel bloemen en bloemknoppen. Gelukkig neemt het verspreidingsgebied van het oranjetipje weer mondjesmaat toe. De plant bloeit overigens ondanks haar naam met name in de periode vóór Pinksteren . Eind april is meestal het hoogtepunt.

Paarse dovenetel
En passant laat Jos ook de paarse dovenetel (Lamium purpureum) de revue passeren. Een vaak ‘ongewild plantje’ tussen uw zorgvuldig opgekweekte tuinplanten. Als u echter de moeite neemt dit plantje eens goed van dichtbij te bekijken,  dan is het volgens Jos toch wel een schoonheid.  Zelfs tijdens zachte winters presteert ie het om nog te bloeien. Ook van dit plantje is begin maart de nectar zeer in trek bijen, hommels en andere insecten; bovendien  is het een waardplant voor verschillende rupsen. Dus eigenlijk moet u het plantje maar lekker laten staan in uw tuin.

Cyclaam
De cyclaam (Cyclamen), ook wel alpenviooltje genoemd, is een schattig knolgewasje dat de standplaats waar hij het echt naar z’n zin heeft helemaal kan koloniseren. Dat lukt het beste in de schaduw onder bomen op humusrijke, maar goed gedraineerde kalkrijke grond waar ie niet overwoekerd kan worden door andere planten. De bladeren hebben vaak een mooie zilvergrijze of lichtgroene tekening. De kleur van de bloemen varieert van wit tot magenta met een paarsachtige vlek aan de basis. U doet er goed aan de knollen zeer oppervlakkig te planten. Leg ze ook een beetje schuin zodat overtollig water kan weglopen. Voor het planten kunt u de bollen eventueel weken.

De C. coum is een winterbloeiende cyclaam. Van ongeveer februari tot het einde van de lente heeft u plezier van dit plantje.
De  C. hederifolium ook wel herfstcyclaam, genoemd, bloeit ongeveer van augustus tot oktober – november.

Cyclamen worden nog weleens aangeboden als grote knollen. Dit betekent vaak dat er ongecontroleerde roofbouw in de natuur is gepleegd. Niet kopen dus; er worden meer dan genoeg uit zaad opgekweekte cyclamen aangeboden.

Sleutelbloem
In Nederland zijn de oorspronkelijke groeiplaatsen van de stengelloze sleutelbloem (Primula vulgaris) bijna geheel verloren gegaan. In Schotland bijvoorbeeld komen ze nog veel voor en bloeien gewoon langs de kant van de weg.

Deze prachtige primula heeft een totaal ander karakter en veel langere levensduur dan de protserige opgejaagde tuincentrumprimula’s die na de bloei vaak weggegooid worden. Als de zon schijnt geuren de bloemen, die van maart tot en met mei bloeien, heerlijk. Het plantje is ongeveer 20 cm hoog. Op een niet te droog plekje in de zon of eventueel de halfschaduw kunnen ze zich enthousiast uitzaaien.

De slanke sleutelbloem(P. elatior)  is een broertje, het ‘wilde type’, van de stengelloze sleutelbloem. De zachtgele, zacht geurende bloemen bloeien ook van maart tot en met mei.

Hondstand
Van het bolgewasje hondstand hoort alleen de wilde hondstand (Erythronium dens-canis), in Midden- en Zuid-Europa thuis.

Van de ongeveer 20 soorten zijn de meeste uit Noord-Amerika afkomstig.  Het is een dankbaar gewasje met  ‘akelei-achtige’ bloemen. Van alle soorten verschijnen de bloemen slechts kort tussen maart en mei. Ze hangen knikkend naar beneden aan korte, dunne stengels.
Het bolletje heeft de vorm van een hand. Het plantje staat het liefst in een voedselrijke, doorlatende en vochtige bodem. Ondanks dat dit bij Jos het geval is, zijn er tot nog toe alleen maar bladeren boven de grond gekomen.
E. revolutum ’White Beauty’ is volgens Jos een van de mooiste soorten, waar hij bovendien meer geluk mee heeft omdat deze plant wel bloeit in z’n tuin.

Zo, gezien alle vroege voorjaarsbloeiers die hier de revue zijn gepasseerd is het dus niet meer nodig om in het vroege voorjaar te verzuchten dat uw tuin er zo saai en kleurloos uitziet ………………………u weet nu wat u te doen staat.

(verslag Anja van Vijven; foto’s idem, tevens Jos Ketelaar, Hans Kramer, Pixabay, Saxifraga – Free nature images, Vogelbescherming)