Verslag lezing ‘Wilde planten in de tuin’ door Margo van Beem op 27 november 2017

Als meer dan de helft van de leden aanwezig is en we ook een aantal nieuwe gezichten mogen verwelkomen deze avond dan is er sprake van een goede opkomst. Dat kan ook niet anders als onze eigen Margo van Beem, van Vis à Vis Ontwerpers uit Woudrichem een lezing geeft. Een lezing over (de noodzaak van) wilde planten in onze tuin.

Eerst vertelt Margo iets over het onderscheid tussen wilde, inheemse en ingeburgerde planten en het nut van deze planten voor dieren. Vervolgens kijken we aan de hand van een project van Margo naar verschillende plantenbiotopen.
Dit alles geïllustreerd met prachtige foto’s.

We spreken van inheemse planten als een soort van nature voor komt in een gebied, dat wil zeggen spontaan en zonder menselijke invloed. Het woord heeft zowel betrekking op flora als op fauna.

In Nederland komen ook veel verwilderde planten voor. Dit zijn planten die zijn ingeburgerd.
Vanuit onze siertuinen zijn ze verwilderd. Een goed voorbeeld van zo’n verwilderde plant is de Akelei. Oorspronkelijk komt deze plant uit Midden- en Oost-Europa. Als u beseft hoe makkelijk deze plant in uw eigen tuin aan de wandel kan gaan dan begrijpt u dat deze plant zich niet geroepen voelt binnen de grens van uw tuin te blijven, maar ‘de wijde wereld (Nederland in dit geval) intrekt’ en op die manier dus uiteindelijk inburgert.

Een goede reden om wilde planten in onze tuin toe te passen zijn zeker de alarmerende berichten over de sterke afname van onder andere insecten en het bodemleven.

Hetzelfde geldt voor veel wilde (solitaire) bijen en zweefvliegen. Door de intensieve landbouw en het maaibeleid van veel boeren en gemeenten (bermen) verdwijnen steeds meer wilde planten en daarmee hun bezoekers.

Om dus de natuur een handje te helpen is het goed om  – ook – wilde planten in onze tuin te zetten. Een goed voorbeeld: Margo  plantte helmkruid in haar tuin en een jaar later kreeg ze bezoek van de helmkruidvlinder.

Maar het lijkt wel of we de planten die we in de berm zien, minder graag in onze tuin hebben. Ze zijn dan ook vaak nogal  geneigd hun eigen gang te gaan. Maar probeer eens om van wilde planten tussen uw andere tuinplanten een spel van spelen met de concurrentie  te maken: het is dan juist de kunst om dingen te laten staan in plaats van weg te halen en dan te kijken wat er gebeurt. Op de foto hiernaast ziet u een boeket van wilde bloemen.

We moeten ons ook realiseren dat insecten op hun beurt onderdeel zijn van een grotere voedselketen: in het voorjaar worden ze opgepeuzeld door koolmeesjes en andere insectenetende vogels, die anders op hun beurt weer te weinig voedsel zouden hebben.

Het eerder genoemde project van Margo en het doel: in een tuin in onze regio van 5000 m² een plaats creëren voor zoveel mogelijk wilde planten. We vinden er onder meer een bloemenweide, een voorjaarsweide, een moestuin, een schaduwtuin, een moeras en een vijver, een bloementuin en uiteraard een terras.

De bloemenweide
Een bloemenweide is een kwestie van maaien en afvoeren van maaisel en vooral niet mesten. Bij het project is er eerst een laag grond verwijderd omdat die te rijk was, de ondergrond was armer.
Vervolgens is hier een schraal bloemenmengsel ingezaaid, maar geen gras: dat komt vanzelf wel. De bloemenweide wordt slechts één maal per jaar gemaaid; niet alles in één keer maar in banen zodat er altijd wat gras blijft staan. De planten (ook de dode stengels) zijn namelijk ook belangrijk als schuilplaats voor insecten en andere dieren.
Vogelwikke voelt zich hier helemaal thuis en kan langs de grashalmen omhoog klimmen.

Een bloemenweide is wat anders dan een akker met bloemen. De bloemen op de akker gedijen pas als er geploegd wordt: de bloemen zijn éénjarig en hebben bewerking nodig. De korenbloem, klaproos, gele ganzerik en bolderik zijn hier voorbeelden van.
Op  kleine schaal kunt u zelf  in uw moestuin wat akkerbloemen planten. Ook kaardenbollen en kaasjeskruid kunt u goed eens laten staan. Puttertjes zijn daar blij mee en peuteren de zaadjes uit de kaardenbollen.

De voorjaarsweide
Hierin  staan bijvoorbeeld narcissen en (boeren)krokussen, soms zelfs sleutelbloemen. Omdat na de bloei het loof nog voeding voor de bloembol bevat is het beter pas rond juni voor de eerste keer te maaien als het loof is afgestorven. Vanaf juni kan er dan elke 2 weken gemaaid worden. Zet de maaimachine liefst wel wat hoger, zodat de klavertjes, brunel en madeliefjes kunnen blijven staan.

De schaduwtuin
De boerenkrokus, van oorsprong een stinsenplant, is ook hier prima op z’n plaats; mooi in combinatie met winterakoniet, ook één van de eerste bloeiers.
Sneeuwklokjes doen het natuurlijk altijd goed evenals daslook dat iets later verschijnt. Daslook is een cultuurvolger: de plant werd/wordt door de mens gegeten en heeft zich met de mens mee verspreidt.
Stinkend nieskruid mag hier niet ontbreken: het is een uitstekende plant voor hommels. Speenkruid is een plantje dat zich over het algemeen flink kan uitbreiden, maar na de bloei ook weer helemaal verdwijnt om het volgende jaar pas weer terug te komen. En natuurlijk zijn er de maartse viooltjes. Voor onze kleigrond is holwortel (Corydalis)  – een schoolvoorbeeld van een stinsenplant –  een prima insectenplant; kan veel vocht verdragen en bloeit al vroeg in het voorjaar. De plant krijgt dan ook veel bezoek van bijen evenals longkruid.
Als het fluitenkruid is uitgebloeid neemt de Roomse kervel het stokje over.

Droge plaatsen en op het noorden
Ook hier doet Lievevrouwebedstro  het goed en kan een mooie combinatie vormen met tongvarens. Euphorbia amydaloides var. robbiae is inheems en voelt zich op deze plaatsen helemaal thuis. Door worteluitlopers kan de plant uitstekend verwilderen en bloeit lekker vroeg.
Ook maagdenpalm zien we hier en combineert leuk met kerstroos.
Knopige ooievaarsbek, bijvoorbeeld Geranium nodosum  doet het goed op moeilijke plaatsen, zowel  in de zon als in de schaduw.
Veel inheemse varens, bijvoorbeeld de zachte naaldvaren, de eikvaren en dubbelloof, leveren niet veel op voor insecten maar doen het goed uit de zon.

Stenige plaatsen en het terras
Het terras kan een oase van planten en beestjes zijn, als u er maar geen al te grote steenwoestijn van maakt, maar bijvoorbeeld een open terras creëert door met ruimtes tussen de stenen te werken. Een open terras zorgt bovendien voor een goede waterafvoer.
U kunt gelijk uw voordeel doen met het feit dat veel planten makkelijk kiemen in kleine kiertjes. Denk bijvoorbeeld aan kleine tijmplantjes.
Ook fijnstraal (Erigeron karvinskyanus)  is een plantje dat makkelijk verwildert op een dergelijk terras. Op de foto hiernaast kunt u zien wat een prachtig effect dit heeft.
Het slangenkruid en de teunisbloem (goed voor nachtvlinders) doen het ook goed in een zanderige en stenige omgeving evenals het muizenoortje. Dit laatste plantje trekt ook veel vliegen. Vliegen zijn overigens ook bestuivers.
De topplant voor een droge  en stenige omgeving is wilde marjolein: hier zitten echt heel veel insecten op.

Het moeras en de vijver
Op de foto links ziet u de situatie van 2 jaar geleden en rechts de situatie van nu: medio 2017.
Er is niets geplant, alleen maar ingezaaid en afgewacht. Wat een prachtig verschil: het barst inmiddels van het leven.
Vijver- en moerasplanten groeien krachtig: ze hebben namelijk geen gebrek aan water. Zeker op onze voedzame klei groeien ze hard.

Distels zijn een beetje verguist en staan vooral bekend als hardnekkig onkruid.
Dit geldt zeker niet voor alle distels. De speerdistel kunt u met een beetje opletten in de tuin prima in de hand houden.
Een vlinderstruik (denk aan de nectar), maakt een bloementuin helemaal af.

Ook inheemse struiken en heesters verdienen uw aandacht: ze zijn zeker de moeite waard.
De gele kornoelje produceert veel bessen evenals de meidoorn. De vlier spant natuurlijk de kroon en  is voor vogels en insecten een topplant. Nog twee toppers voor insecten zijn de vuilboom en de struikklimop. De vuilboom bloeit de hele zomer en is interessant voor bijen. Doordat deze boom bloeit op het jonge hout wordt hij ook gebruikt als haagplant en windsingel.
De struikklimop is enorm goed voor insecten met zijn rijke bloei en de vele bessen.

En tenslotte nog iets over de roos. Naast de bergroos, de wilde roos en de egelantier is de rimpelroos een goede roos voor een kleine tuin die ook niet in de volle zon hoeft te staan.

Als we er nu allemaal voor zorgen wat (meer) aandacht aan wilde planten in onze tuin te besteden dan is dat weliswaar een druppel op een gloeide plaat, maar alle beetjes helpen tenslotte.
Een leerzame en boeiende lezing.
Tegen tienen sluit Margriet de vergadering, en de avond is echt afgelopen als Bram het scherm ophaalt.

Foto’s verslag: Margo van Beem (muv de eerste en laatste)