Verslag lezing ‘Stadstuinieren in New York en Nederland’ op 29 mei 2017

Lezing door Hans Clauzing.
(Foto boven het artikel Margo van Beem)

Bij ons in de buurt, in onze eigen landelijke omgeving met voldoende ruimte voor groen komt stadstuinieren oftewel urban farming eigenlijk niet voor. We hebben daarentegen wel veel ‘farming voertuigen’ zoals tractoren. Soms zijn die tractoren breder dan de bestuurder denkt. Dat ondervond ook de auto van Margriet: sta je keurig langs de kant van de weg geparkeerd komt er zo’n tractor langs en vervolgens ligt je hele zijkant open: gelukkig was er alleen blikschade.
Terwijl Margriet druk was met de verzekeringspapieren opent Wilma deze avond en begint Hans Clauzing aan zijn lezing.

Letterlijk betekent urban farming ‘stadstuinieren’: zelf je groente, fruit en kruiden verbouwen op grond die – op dat moment – niet benut wordt en waar de ruimte beperkt is. Dat kan dan bijvoorbeeld op een dak, op een balkon of op een braakliggend stuk grond zijn.
Urban farming is een wereldwijde trend gelukkig die steeds meer terrein wint.

Op wat grotere schaal gebeurt dit stadstuinieren bijna altijd op initiatief van een groepje mensen. Meestal is er 1 persoon die ermee begint. Medewerking en ondersteuning van buurtbewoners is echter onmisbaar voor het slagen van zo’n project.
Urban farming maakt vaak gebruik van eenvoudige middelen zoals houten pallets, plastic badjes en bulkzakken. Goedkoop en handig omdat de grond vaak vervuild is; bovendien zijn deze materialen redelijk makkelijk te verplaatsen of mee te nemen als de grond weer wordt opgeëist door de gemeente.

Urban farming kent veel voordelen. De stadstuin fungeert als een ontmoetingsplaats voor mensen, het brengt de buurtbewoners dichter bij elkaar en gaat zo de vervreemding – veel voorkomend in de grote stad – enigszins tegen. De ervaring heeft trouwens geleerd dat mensen het heel leuk vinden om samen dingen te doen. Bovendien brengt men door zelf groente en fruit te verbouwen het product weer dichter bij de consument, waardoor er onder andere amper nog transportkosten zijn.

Door de economische crisis die vanaf 2008 wereldwijd om zich heen greep, zijn toen veel bouwprojecten niet meer van de grond gekomen met als gevolg her en der braakliggende stukken grond: ideaal om op te stadstuinieren. En dat gebeurde dan ook: maar zoal u weet ‘elk voordeel heeft z’n nadeel, en omgekeerd’.

Nu de economie weer aan het aantrekken is, heeft dit direct consequenties voor diverse stadstuinen. Onder druk van projectontwikkelaars die weer willen gaan bouwen op deze stukken grond leggen de tuinen het lootje. De gemeente gaat voor het grote geld.

Aan de hand van prachtige foto’s en een leuke toelichting laat Hans ons kennismaken met diverse stadstuinen en projecten. Hieronder volgt een kleine selectie.

De Torentuin in Zaltbommel
Dit is (was) één van de bekendste stadstuinen van Nederland. Een gebied van enkele ha groot verloederde wegens stilgevallen bouwprojecten. Dankzij het initiatief van tuin- en landschapsarchitecte Carien van Boxtel ontstond er een ‘model-stadstuin’.
Aan de noodzakelijke voorwaarde dat zo’n project gedragen moet worden door buurtbewoners werd ruimschoots voldaan. Er is een stichting  opgericht die met toestemming van de gemeente enthousiast en professioneel aan de slag kon. Groente en fruit, bloemen, een speelplaats, praktijkonderwijs voor kinderen, een terras, een bloemenwei en een insectenhotel: het was er allemaal te vinden. Was inderdaad: ook hier heeft het grote geld gewonnen: 3/4 van deze prachtige tuin is inmiddels al verdwenen of gaat binnenkort op de schop. Niet alleen de buurtbewoners, maar veel inwoners van Zaltbommel hebben de handen ineen geslagen om te redden wat er nog te redden valt. Het resterende deel van de tuin wordt nu waarschijnlijk geïntegreerd in het geheel van de komende bebouwing. Hoewel een stadstuinproject de gezondheid ten goede komt en het sociale aspect ervan onbetaalbaar is verdient de gemeente op korte termijn altijd meer aan een projectontwikkelaar. Dus…………………….

Battery Urban Farm in New York City
Dit project is in 2011 ontstaan in een park. Het  is een educatief project waar studenten, bewoners en bezoekers leren over duurzame landbouwtechnieken, kennismaken met allerlei – vergeten – groentes  en waar milieustudies plaatsvinden.  Het project is inmiddels bezocht door duizenden mensen en er zijn grote hoeveelheden groenten, fruit, kruiden, granen en bloemen verbouwd.

De gemeente Haarlem is een gemeente die welwillend meewerkt aan dit soort projecten; ze staan veel toe en moedigen ze zelfs aan.

Seinwezen in Haarlem
Een doodlopend spoor (rangeerterrein) en een lege fabriekshal waar de treinen werden gerepareerd zijn nieuw leven ingeblazen. De fabriekshal is een multifunctionele (kantoor)ruimte geworden en op het braakliggend stuk grond ernaast zijn de buurtbewoners aan de slag gegaan.
Doordat – ook hier – de grond nogal vervuild is zijn er pallets gebruikt om kweekbakken van te maken.
Deze buurtbewoners zijn zo enthousiast geraakt dat ze ook verder in de wijk aan de slag zijn gegaan met het groen. Een taak die bij stadsbeheer hoorde – het knotten van wilgen – hebben ze overgenomen en doet de buurt nu zelf: een mooi voorbeeld waar urban farming toe kan leiden.

Buurttuin Texelhof in Haarlem
Dit project is begonnen met student Bart, geïnteresseerd in permacultuur. Hij vond zijn uitzicht zo saai: een parkeerterrein met wel erg veel beton.
De ruimte is inmiddels omgetoverd tot een groene oase: er wordt van alles verbouwd en er is zelfs een boomgaardje te vinden. Er zijn onder andere  takkenrillen te vinden: een ideale schuilplaats voor allerlei beestjes.
De tuin trekt inmiddels bezoekers uit de weide omgeving.

Growing community’s in Londen
Londen heeft het grootste aantal gemeenschapstuinen van heel Engeland die zo een eigen netwerk vormen. Dit netwerk biedt onder andere diensten aan bedrijven en scholen aan. Het educatieve aspect wordt ondersteunt door de vele naambordjes die ook hier bij de gewassen geplaatst zijn.
De groentes en kruiden worden verbouwd voor de lokale markt waar ze tegen aantrekkelijke prijzen worden aangeboden.

De Site in Gent
Op de fundamenten van een oude textielfabriek, op zo’n 3000 m² is van alles te vinden zoals volkstuintjes, een speeltoren en minimoestuinen. Er staan containers als werkplaats en ontmoetingsruimte en er worden zelfs kippen en bijen gehouden.
De Site is uitgegroeid tot een trefpunt waar de bewoners – met name de verschillende bevolkingsgroepen en nationaliteiten  – elkaar kunnen ontmoeten en integreren.

Tegen tienen kan Margriet Hans bedanken voor een boeiende lezing ondersteund met prachtige foto’s.

Heeft u zin er in de vakantie eens op uit te trekken dan kunt u altijd één van deze projecten bezoeken. Het eventuele fijnstof op de groenten die u dan koopt kunt u er volgens Hans gewoon afspoelen: hier is uitgebreid onderzoek naar gedaan.

Een hele geruststelling!!

Verslag A van Vijven